นางสาวเพ็ญนภา เข็มตรง รองผู้อำนวยการสำนักข่าว ส่วนปฏิบัติการและบริหารข้อมูลข่าวสาร กรรมการและผู้ช่วยเลขานุการศูนย์ข้อมูลข่าวสารเพื่อการประชาสัมพันธ์ กรมประชาสัมพันธ์ รายงานว่า ครม. เห็นชอบร่างแผนพัฒนาประชากรเพื่อการพัฒนาประเทศระยะยาว ปี 2565 - 2580 เดินหน้า 6 ยุทธศาสตร์รองรับอนาคต ตามที่สำนักงานสภาพัฒนาการเศรษฐกิจและสังคมแห่งชาติ(สศช.)เสนอ            เพื่อนำไปสู่การขับเคลื่อนให้เกิดผลเป็นรูปธรรมต่อไป โดยมีกรอบแนวทางการพัฒนาประชากรให้ความสำคัญกับ 3 ด้านได้แก่ 
•    การเกิดอย่างมีคุณภาพ 
•    การอยู่อย่างมีคุณภาพและมีส่วนร่วมในการพัฒนาประเทศ 
•    การแก่และตายอย่างมีคุณภาพ 
     โดยต้องมีวาระการพัฒนาบนฐานของกระบวนทัศน์ใหม่และคำนึงถึงอิทธิพลของเทคโนโลยี โซเชียลมีเดีย และเจเนอเรชั่น ที่จะส่งผลให้การดำรงชีวิตของประชากรในประเทศไทยเปลี่ยนแปลงไปจากอดีต ทั้งนี้ร่างแผนพัฒนาประชากรเพื่อการพัฒนาประเทศระยะยาว ปี 2565-2580 ประกอบด้วย 6 ยุทธศาสตร์ 
1. การสร้างครอบครัวที่มีคุณภาพและพัฒนาระบบที่เอื้อต่อการมีและการเลี้ยงดูบุตร
     1.1 ผลักดันประเด็นการพัฒนาพัฒนาแนวความคิดและทัศนคติครอบครัวเป็นวาระสำคัญของชาติ : ด้านการพัฒนาทรัพยากรมนุษย์ในระดับชาติผ่านกลไกสถาบันครอบครัว เช่น ค่านิยมการยอมรับ
ความเห็นต่าง (สศช.)
     1.2 เสริมสร้างความรู้ความเข้าใจสำหรับการมีบุตรและการดูแลครอบครัว : พัฒนาและเผยแพร่ข้อมูลในการดูแลเลี้ยงดูบุตรและจัดให้มีระบบพี่เลี้ยงชุมชนและเพิ่มบทบาทวิชาชีพต่าง ๆ ให้เป็นกลไกในการพัฒนา (พม. และ สธ.) 
     1.3 สนับสนุนให้หน่วยงานภาครัฐและเอกชนสร้างความสมดุลระหว่างการทำงานและการดูแลครอบครัวรวมถึงระบบสนับสนุนครอบครัวหลากหลายรูปแบบ : สนับสนุนวันลาเพื่อการดูแลครอบครัว อาทิ วันลาเพื่อดูแลบุตรหลังคลอดสำหรับผู้ชาย / แก้ไขกฎหมายสำหรับการมีครอบครัวหลากหลายรูปแบบอย่างเท่าเทียม  (กระทรวงแรงงาน/สภาองค์การลูกจ้างพัฒนา/แรงงานไทย/สถานประกอบการ)
     1.4 จัดหาสิทธิประโยชน์ในการจูงใจและลดภาระจากการมีบุตร : จัดทำกลุ่มสิทธิประโยชน์สำหรับครอบครัวที่คลอดบุตรทั้งด้านการเงินและบริการดูแลบุตร / ตั้งกองทุนภาคสมัครใจสำหรับแบ่งเบาภาระ         ในการดูแลสมาชิกในครอบครัว (พม./รง.)
     1.5 ส่งเสริมการมีบุตรในกลุ่มประชากรที่ต้องการมีบุตรหรือกลุ่มผู้มีบุตรยาก : กำหนดให้การมีบุตรไม่ได้ด้วยตนเองหรือมีบุตรยากเป็นภาวะโรคหรือทุพพลภาพ เพื่อให้สามารถใช้สิทธิสวัสดิการพื้นฐานต่าง ๆ (กค./พม./สปสช.)
1.6    สร้างศูนย์ดูแลและพัฒนาเด็กเล็กที่มีคุณภาพ : สร้างและพัฒนาศูนย์เด็กเล็กและสถานรับเลี้ยงเด็ก (0 - 2 ปี) ครอบคลุมทุกพื้นที่ โดยมีครูพี่เลี้ยงที่มีใบอนุญาตมีองค์กรกำกับและบริหารจัดการและระบบติดตามการดำเนินงาน (ศธ./อปท./ภาคประชาสังคมUNICEF)
2. การพัฒนายกระดับผลิตภาพประชากร
     2.1 ส่งเสริมระบบการศึกษาที่มีคุณภาพ : ยกระดับระบบการศึกษาให้มีสมรรถนะพื้นฐานสำหรับศตวรรษที่ 21 อาทิ การสร้างทัศนคติด้านการเติบโต (growth mindset) / ขยายความครอบคลุมด้านอุปกรณ์และอินเทอร์เน็ตเพื่อสนับสนุนการเรียนรู้ทางออนไลน์อย่างเหมาะสมและเท่าเทียม (อว./ดศ./มท./กสศ.)
     2.2 พัฒนารูปแบบของระบบการเรียนรู้ตลอดชีวิตให้ชัดเจน : พัฒนาระบบข้อมูลและการจัดกลุ่มทักษะ (Skill dusters) / และจัดทำฐานข้อมูลตลาดแรงงานและการวิเคราะห์อาชีพจำเป็นใหม่ ๆ (รง./ศธ./ ศูนย์การศึกษานอก โรงเรียน สถาบันอาชีวศึกษาและอุดมศึกษา /องค์การแรงงานระหว่างประเทศ)
     2.3 เพิ่มกำลังและคุณภาพแรงงานให้กับประชากรกลุ่มเปราะบาง : ส่งเสริมการจ้างงานตามสมรรถนะ เพื่อลดข้อจำกัดและอคติด้านอายุ
/พัฒนาและบูรณาการรูปแบบการฝึกอบรมและพัฒนาทักษะในลักษณะที่ครอบคลุมหลายมิติ (พม./รง./ศธ./สธ./อปท./กสศ.)
     2.4 รักษาคนไทยที่มีศักยภาพสูง(Talent) ให้ทำงานให้กับประเทศ : สนับสนุนแหล่งทุนสำหรับธุรกิจเพื่อสังคมและเปิดโอกาสให้ดำเนิน
โครงการของรัฐ / พัฒนาโครงสร้างการบริหารจัดการแรงงานทักษะสูง (อว./ดศ./อก./ก.พ.)
3. การยกระดับความมั่นคงทางการเงิน
     3.1 ส่งเสริมให้ประชากรมีความมั่งคงทางการเงิน : ส่งเสริมการออมและนวัตกรรมทางการเงินสำหรับประชากรทุกกลุ่ม (กค./ศธ./ตลาดหลักทรัพย์แห่งประเทศไทย/สถาบันการเงิน/กลุ่มสัจจะออมทรัพย์)
     3.2 การแก้ไขปัญหาหนี้ครัวเรือน : พัฒนาระบบฐานข้อมูลที่เชื่อมโยงข้อมูลเศรษฐกิจและสังคมรายบุคคล / วางกลไกการให้คำแนะนำและช่วยเหลือครัวเรือนที่มีปัญหาหนี้อย่างเป็นระบบ และมีประกันภัยพื้นฐานในการพยุงระดับรายได้ครัวเรือน (กค./มท./ธนาคารแห่งประเทศไทย)   
4. การสร้างเสริมสุขภาวะเพื่อลดการตายก่อนวัยอันควร และมีระบบดูแลระยะยาวและช่วงท้ายของชีวิต
     4.1 ยกระดับศักยภาพให้คนทุกกลุ่มทุกวัยมีความรอบรู้ด้านสุขภาวะสามารถป้องกันควบคุมปัจจัยเสี่ยงที่คุกคามต่อสุขภาวะ : ใช้เศรษฐศาสตร์เชิงพฤติกรรมรวมถึงเทคโนโลยีและนวัตกรรมที่เกี่ยวข้องกับการดูแลสุขภาพ / ปรับหลักสูตรการเรียนการสอนของสถาบันการศึกษาให้ครอบคลุม ความรู้ด้านสุขภาพ รวมทั้งการพัฒนาพฤติกรรมการสร้างสุขภาวะที่ดี (ศธ./สธ./อปท.)
4.2    พัฒนาระบบการดูแลผู้สูงอายุ : พัฒนาระบบการดูแลผู้สูงอายุ และผู้ป่วยระยะท้ายของชีวิตที่เชื่อมโยงการบริการสังคมและการแพทย์ / สนับสนุนการวางแผนดูแลสุขภาพในวัยสูงอายุ ระบบพิทักษ์ทรัพย์สินผู้สูงอายุ (สธ./อปท.)
5. การสร้างสภาพแวดล้อมที่เอื้อต่อการดำรงชีวิตอย่างมีคุณภาพกับทุกกลุ่มวัย
     5.1 พัฒนาสภาพแวดล้อมที่เป็นมิตรและเหมาะสมกับคนทุกกลุ่ม : ศึกษาวิเคราะห์ปัจจัยที่ก่อให้เกิดการปรับเปลี่ยนพฤติกรรมในลักษณะความปกติต่อไป (Next Normal) ที่อาจส่งผลกระทบต่อสุขภาวะในมิติใหม่ (มท./อปท.)
     5.2 เพิ่มและกระจายพื้นที่สาธารณะให้มีความทั่วถึง : จูงใจให้องค์กรภาคส่วนต่าง ๆ ดำเนินการเพิ่ม และกระจายพื้นที่สาธารณะและพื้นที่สีเขียวเพื่อให้เอื้อต่อการมีปฏิสัมพันธ์ (สธ./สสส./อปท.)
5.3    พัฒนาชุมชนเป็นพื้นที่แห่งคุณภาพชีวิตที่ดี : นำร่องพื้นที่แห่งการเรียนรู้ระดับตำบล ในมิติด้านสภาพแวดล้อม ความเสมอภาค และการส่งเสริมการทำงานและการเป็นผู้ประกอบการที่ดี ตลอดจนนำกลไกใหม่ ๆ มาปรับใช้ เช่น Social credit system (รง./สธ./อปท.)
6. การบริหารจัดการด้านการย้ายถิ่น 
     6.1 เสริมสร้างสภาพแวดล้อมเพื่อสนับสนุนการทำงานในพื้นที่ : กระจายอำนาจด้านการบริหารไปสู่ อปท. เพิ่มขึ้น เพื่อจัดทำบริการสาธารณะตามความต้องการของพื้นที่ / สนับสนุนการวิจัยให้เกิดการพัฒนาและต่อยอด รวมทั้งสร้างงานใหม่ ๆ ในพื้นที่ (อว./มท./อปท.)
     6.2 ดึงดูดคนไทยทักษะสูงในต่างประเทศและคนต่างชาติทักษะสูงให้เข้ามาทำงานในประเทศ : ปรับปรุงกฎระเบียบที่เกี่ยวข้อง เช่น ให้นักศึกษาต่างชาติที่มีความสามารถสูงทำงานต่อได้หลังจบการศึกษา การกำหนดโควตาการนำเข้าแรงงานกลุ่มทักษะต่ำให้สอดคล้องกับสภาพเศรษฐกิจ / จูงใจแรงงานไทยทักษะสูง โดยทำการตลาดเชิงรุกในการสรรหาคนเก่ง (Active recruitment strategies) (กต./ก.พ./BOI/สตช.)
     6.3 เสริมสร้างสภาพแวดล้อมเพื่อสนับสนุนการอยู่ร่วมกันภายใต้ความหลากหลาย : พัฒนากลไกการดูแลแรงงานต่างด้าวให้สามารถเข้าถึงสิทธิขั้นพื้นฐาน และเสริมสร้างทัศนคติเชิงบวกต่อผู้ย้ายถิ่น (มท./รง./สธ.)
     6.4 ปรับปรุงระบบบริหารจัดการแรงงานต่างด้าวให้มีประสิทธิภาพ : พัฒนาระบบที่นำไปสู่การนำเข้าแบบถูกกฎหมายเพื่อให้สามารถบริหารจัดการได้ครอบคลุมทุกมิติ (รง./สธ./อก.)
การดำเนินการเป็น 2 ระยะ
    - ระยะเร่งด่วน เน้นการจัดการกับปัญหาที่เป็นผลพวงจากสถานการณ์การระบาดของโรคโควิด 19 มุ่งให้เด็กเรียนรู้ได้อย่างเต็มที่ เยียวยาครอบครัวที่เปราะบางและผู้ว่างงาน 
    - ระยะยาว มุ่งเน้นการสร้างครอบครัวคุณภาพ ซึ่งจะช่วยพัฒนาประชากรรุ่นถัดไปให้มีคุณภาพและการเสริมความแข็งแกร่งของระบบการดูแลคนรุ่นพ่อแม่เมื่อเข้าสู่การเป็นผู้สูงอายุ รวมทั้งพัฒนาระบบการศึกษาและการเรียนรู้ตลอดชีวิตที่มีคุณภาพสูง เพื่อให้สามารถสร้างรายได้อย่างมั่นคงต่อเนื่อง   ตามแนวคิด “ชุมชนน่าอยู่ สุขภาวะดี มีงานทำ”
    สำหรับอนาคตประชากรไทยระยะยาวยังคงเพิ่มขึ้นและจะเพิ่มขึ้นไปจนถึงปี 2571 ที่มีจำนวนสูงสุดที่ 67.19 ล้านคน จากนั้นตั้งแต่ปี 2572 เป็นต้นไป จำนวนประชากรรวมจะลดลงและในปี 2580 วัยเด็กจะมีสัดส่วนลดลงเหลือร้อยละ 14.3  แต่ผู้สูงอายุกลับเพิ่มขึ้นร้อยละ 29.85 และในอนาคตจะเกิดการขาดแคลนแรงงาน เนื่องจากโครงสร้างประชากรวัยแรงงานจะลดลงกว่า 3 ล้านคนในทุก 10 ปี ในขณะที่ความต้องการแรงงานมีแนวโน้มเพิ่มขึ้นจาก 37.55 ล้านคนในปี 2560 เพิ่มเป็น 44.71 ล้านคนในปี 2580 ทางออกหนึ่งคือ การใช้ระบบอัตโนมัติทดแทนแรงงาน นอกจากนี้สัดส่วนผู้สูงอายุหญิงเพิ่มขึ้น เนื่องจากเพศหญิงมีอายุยืนกว่าเพศชาย และผู้สูงอายุจำนวนมากยังมีระดับการศึกษาต่ำ ขณะที่อัตราสูงวัยในแต่ละจังหวัดไม่เท่ากัน จึงจำเป็นต้องมีการวางแผนระดับพื้นที่มากยิ่งขึ้น
     การเพิ่มขึ้นของประชากรเจเนอเรชั่น Alpha ซึ่งเกิดในช่วงปี 2553 เป็นต้นไป ซึ่งประชากรกลุ่มนี้ใช้ชีวิตตามความต้องการของตัวเอง เนื่องจากมีพลังความรู้ความสามารถที่มาก ขณะเดียวกันก็มีความสนใจที่อยากเป็นส่วนหนึ่งที่สร้างสรรค์ให้โลกนี้ดีขึ้น แต่การอยู่กับเทคโนโลยีมากเกินไปอาจทำให้คนกลุ่มนี้ขาดปฏิสัมพันธ์ที่ดีต่อมนุษย์คนอื่นเท่าที่ควร ทำให้มีความเข้าใจระหว่างกันน้อยลง ไม่เคารพซึ่งกันและกัน จึงจะเป็นปรากฏการณ์ใหม่ที่ต้องหาแนวทางตั้งรับอย่างเหมาะสม ตัวอย่างการบ่มเพาะทางสังคมผ่านโซเชียลมีเดียในยุคปัจจุบันเกิดการแสดงออกที่ไม่เหมาะสม อาทิ หลายครั้งเราเห็นภาพ คลิปวีดีโอที่เผยแพร่ในโซเชียลถึงเรื่องราวที่เกี่ยวกับการขับรถบนท้องถนนของประชาชนจนนำไปสู่กับโต้เถียงกับเจ้าหน้าที่ตำรวจหรือผู้ใช้รถด้วยกันเอง รวมถึงการแสดงพฤติกรรมที่ไม่เหมาะสม เช่นเดียวกันตำรวจที่ไม่สามารถรับมือกับพฤติกรรมดังกล่าวของประชาชนได้ และไม่มีทักษะ         
                                                                                                                             เรียบเรียง/ข่าว : ธวัลรัตน์ แดงเจริญ นักประชาสัมพันธ์
                                                                                                                                          แหล่งข้อมูล : สำนักข่าวกรมประชาสัมพันธ์